Nguyên nhân Chiếm Phố Wall: Của 1% Do 1% Vì 1% (Bài 4)

Sự phẩn nộ hay tức giận của phong trào Chiếm Phố Wall đã lan rộng khắp thế giới. Bài này giúp chúng ta hiểu tại sao.

Trong một bài phân tách về thành phần 1% nhà giàu nước Mỹ, và sự cách biệt giàu nghèo quá đáng trong xã hội hiện nay, kinh tế gia Joseph E. Stiglitz lý luận rằng sự kiện này làm cho guồng máy kinh tế hoạt động thiếu hiệu năng. Joseph E. Stiglitz đã từng đoạt giải Nobel Kinh Tế Học.

Vì bài của tác giả quá dài nên tôi đã phân chia làm nhiều bài sẽ post trong nhiều lần. Trong Bài 1 tác giả nhận định hiện tượng bất bình đẵng kinh tế trong xã hội Mỹ nhất thế giới, tệ hại như những chế độ độc tài ở Nga và Iran. Theo tác giả nền kính tế trong đó cách biệt giàu nghèo quá lớn như ở Mỹ hiện nay sẽ không tốt về lâu về dải.

Trong bài 2 tác giả đã giải thích tại sao. Trong bài 3 này tác giả lý luận tiền của nhóm nhà giàu 1% đã mua chuộc ảnh hưởng chánh trị, tạo một hệ thống pháp luật có lợi cho họ càng ngày càng giàu thêm, đồng thời làm cho đại đa số dân chúng càng ngày càng nghèo hơn. Bài 4 giải thích tại sao nếu không đổi mới, giới trẻ sẽ xuống đường phản kháng.

Với những phí tổn (Cost) nhóm nhà giàu 1% bắt xã hội chúng ta phải chịu, phí tổn lớn nhất là chúng ta càng ngày càng mất đi ý thức về cá tính của mình, càng ngày càng mất đi ý thức về trò chơi công bằng (Fair play), đồng đều cơ hội (equality of opportunity), và tinh thần cộng đồng, là 3 yếu tố rất quan trọng trong cá tính của người Mỹ.

Nước Mỹ sẽ thất bại nếu thành phần 1% thắng.

Đã từ lâu chúng ta hãnh diện là một đất nước công bằng ở đó mọi người đều có cơ hội đồng đều để tiến thân. Tuy nhiên nếu chúng ta nhìn những con số thống kê, chúng ta sẽ thấy ngược lại: khả năng một người nghèo hay thuộc thành phần trung lưu tiến thân lên đỉnh cao xã hội Mỹ rất là hiếm, còn hiếm hơn nhiều xã hội khác ở Âu Châu.

Chính ý thức về một chế độ bất công không có cơ hội đã tạo nên những biến động lớn tại Trung Đông: giá thực phẩm càng ngày càng tăng và nạn thất nghiệp kéo dài của giới trẻ là những ngòi thuốc nổ.

Hãy cứu giúp Nhà Giáo thay vì Nhà Băng.

Ở Mỹ với nạn tuổi trẻ thất nghiệp vào khoảng 20% (ở nhiều nơi và trong vài tầng lớp xã hội tỷ lệ nầy gấp đôi), với một trong 6 người Mỹ muốn đi làm không tìm ra việc làm, với một trong 7 người Mỹ phải sống nhờ vào food stamp (Phiếu thực phẩm), với cùng tỷ lệ người Mỹ sống bất an trên phương diện thực phẩm (Food insecurity), với những sự kiện như vậy, chúng ta thấy rỏ có cái gì đó đã chận đứng "trickle-down economics" (lý thuyết kinh tế theo đó nếu nhà giàu giàu xã hội sẽ hưởng lợi, sự giàu sang của họ sẽ chảy xuống xã hội). Nói cách khác sự giàu sang của nhóm 1% không thấy chảy xuống (trickle down) cho giới 99% trong xã hội. Chính những sự kiện vừa kể đã tạo nên sự tức giận (Alienation). Trong cuộc bầu cử vừa qua, tỷ lệ số cử tri đi bỏ phiếu thuộc giới trẻ trong khoảng tuổi 20 lên đến khoảng 21%, bằng với tỷ lệ thất nghiệp.

Nữ Thần Công Lý bị bịt mắt. Hình chụp khi phong trào Chiếm Phố Wall đến Chiếm Times Square ở New York thành phố lớn nhất nước Mỹ.

Trong mấy tuần nay chúng ta chứng kiến hàng triệu người đã xuống đường ở những xã hội bị áp bức (oppressive societies) phản đối lại hệ thống chánh trị, kinh tế và xã hội của nước họ. Dân chúng đã lật đổ được chánh quyền ở Ai Cập (Egypt) và Tunisia . Sự phản kháng đã nổ bừng ở Libya, Yemen và Bahrain. Những gia đình đang cai trị vùng đất đó đang lo lắng theo dõi những phản kháng này từ căn nhà gắn máy lạnh của họ. Họ tự hỏi, ai sẽ là người kể tiếp bị phản kháng?

Mà họ lo lắng như vậy cũng đúng thôi. Họ thuộc về một xã hội ở đó một thiếu số rất nhỏ ít hơn 1% đang kiểm soát phần lớn tài sản quốc gia. Họ thuộc về một xã hội ở đó ai có tiền là có quyền, tham nhũng thối nát lan tràn khắp nơi. Họ thuộc về một xã hội ở đó những nhà giàu nhất cản trở không cho cải thiện mức sống của đại đa số dân chúng.

Tôi là 99% (We are the 99%).

Trong lúc chúng ta nhìn những phản kháng này xảy ra trên thế giới, một câu hỏi chắc chắn phải đến với chúng ta. Chừng nào những phản kháng này sẽ đến nước Mỹ của chúng ta. Đất nước chúng ta càng ngày càng giống những xã hội áp bức đó trên nhiều phương diện.

Alexis de Tocqueville có lần mô tả nét nổi bật trong xã hội Mỹ, điểm mà ông gọi là "Self interest properly understood" (Quyền lợi riêng tư hiểu đúng cách). Ba chữ hiểu đúng cách này rất quan trọng.

Với phong trào Chiếm Phố Wall tại quảng trường Washington.

Tất cả chúng ta ai cũng có quyền lợi riêng hiểu theo nghĩa hẹp. Tôi muốn những gì tốt cho tôi ngay bây giờ. Quyền lợi riêng tư hiểu đúng cách khác hẳn. Điều này có nghĩa nếu chúng ta chú ý tới quyền lợi riêng của người khác, nếu chúng ta chú ý tới sự an sinh chung trong xã hội trước, chúng ta sẽ hưởng quyền lợi riêng tư của chúng ta trọn vẹn hơn.

Tocqueville không muốn nói đây là một lý tưởng cao cả, ngược lại là khác. Ông chỉ nói đó là dấu hiệu của tinh thần thực dụng của người Mỹ mà thôi. Người Mỹ thận trọng thấy rõ một sự kiện căn bàn này: Nghĩ đến quyền lợi của người khác không phải tốt cho linh hồn, ngược lại nó chỉ tốt cho "business" (Công việc làm ăn) mà thôi.

Chiếm Phố Wall chiếm Times Square.

Nhóm 1% nhà giàu ở Mỹ có những căn nhà tốt nhất, có giáo dục tốt nhất, có những bác sĩ tốt nhất và lối sống tốt nhất. Nhưng có một điều tiền không mua được. Đó là sự hiểu biết thông suốt rằng số phận của họ gắn liền với cách 99% dân chúng sống. Trong suốt lịch sử nhân loại, đó là điều giới 1% trước sau gì cũng hiểu, khi đã quá trễ.

Bài phân tách này rọi ánh sáng cho chúng ta hiểu tại sao có phong trào Chiếm Phố Wall, và tại sao ngọn lửa trong cơn tim của mấy trăm người trẻ đang cắm trại tại quảng trường Tự Do (Zuccotti Park) ở phố Wall New York, đã đốt cháy nhiều con tim khắp nơi trên thế giới trong ngày thứ bảy vừa qua. Báo chí gọi ngày này là ngày phẩn nộ toàn cầu.

Quang cảnh Quảng Trường Thời Đại (Times Square) thứ bảy vừa qua